Mahfi Eğilmez - Enflasyon Sorunu ve Kökenleri
Son günlerde ‘Türkiye’nin en
önemli sorunu enflasyondur onu çözersek her şey çözülür’ şeklinde bir söylem
aldı yürüdü. Enflasyon gerçekten önemli bir sorundur ve mutlaka çözülmesi
gereklidir. Özellikle de dünyada enflasyonun, yalnızca sorunlu ülkelerde
kaldığı bu dönemde düşürülememesi kabul edilebilir bir mesele değil. Bunların
hepsi doğru ama nasıl ki yüksek faiz yüksek enflasyonun sonucuysa enflasyon da
başka şeylerin sonucudur.
Enflasyon sorununu çözebilmek
için önce enflasyonun nereden kaynaklandığına bakmak gerekir. Enflasyonun iki kaynağı
vardır: Talep kökenli enflasyon ve arz (ya da maliyet) kökenli enflasyon.
Eğer bir ekonomide arz miktarı
değişmediği halde talep miktarı artıyorsa o zaman ekonomide talep kökenli enflasyon
oluşur. Talep kökenli enflasyon çeşitli nedenlerle ortaya çıkar. Örneğin nüfus
artmışsa talep de artar. Ya da her şey sabitken merkez bankası piyasaya daha
fazla para sürmüş ve bu para tüketicinin eline geçmişse talep yine artar. Talep
enflasyonunu önlemenin yollarından birisi piyasadaki para arzını düşürmek
ve/veya faizleri enflasyonun üzerine yükselterek pozitif reel faiz vermek ve bu
yolla insanları daha fazla tüketimden vazgeçirip tasarrufa yönlendirmekten
geçer.
Eğer bir ekonomide arzda daralma
ya da maliyetlerde artış oluşmuşsa o ekonomide arz yönlü enflasyonist baskıdan
söz edilebilir. Arzda daralma, talep düşmediği halde üretim miktarında düşüş
olması halidir. Ki bu fiyatların yükselişe geçerek enflasyon oluşumuna yol
açabilir. Maliyetlerde artış üç şekilde ortaya çıkabilir: (1) Üretim
faktörlerine ödenen bedellerde artış olabilir (ücret artışı, kira artışları,
finansman maliyetleri ve dolayısıyla faizlerde artış.) (2) Girdi fiyatlarında
artış olabilir (üretimde kullanılan hammadde, ara malı, sermaye malı fiyatları
artabilir.) (3) Kurlarda artış ortaya çıkabilir. Bu durumda üretimde kullanılan
ithal girdilerin fiyatları artabilir. Petrol, doğalgaz fiyatlarında artışın
etkilediği enerji fiyat artışlarına ek olarak kurda ortaya çıkan artışlar bu
tür girdilerin ithal fiyatlarını dolayısıyla firmaların üretim maliyetini
artırır.
Türkiye’de durum
Türkiye’de Kasım 2020 itibarıyla yıllık
manşet enflasyon (TÜFE ile ölçülen enflasyon) yüzde 14,03 olarak açıklandı. Bu
enflasyonun kökeni nedir? Talep enflasyonu mu yoksa arz enflasyonu mu yoksa her
ikisinin de bulunduğu bir karma enflasyon mu söz konusu? Bu soruya yanıt
verebilmek için önce talebi etkileyen unsurlara bakalım.
YAZININ TAMAMI - www.mahfiegilmez.com/2020/12/enflasyon-nasl-dusurulur.html
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder